Այս թագավորությունը ստեղծվել է ստեղծվել է Ք.ա. 3-րդ հազարամյակում: Ըստ Շումեր-Աքքադյան
արձանագրությունների,
հայկական
լեռնաշխարհի
տարածքում
առաջացել
է
Արատտայի
թագավորությունը, որի հովանավոր
Աստվածը
եղել
է
Հայկը՝
Հայա
Աստծո
որդին:Ըստ ավանդույթի
Հայա
Աստծո
ձերքեռից
սկիզբ
են
առել
տիեզերական
երկու
գետերը՝
Տիգրիսը
և
Եփրատը:
Հայասայի թագավորություն
Այս թագավորությունը առաջացել է 3-րդ հազարամյակի վերջում, և գոյատևել մինչև 2-րդ հազարամյակի վերջը: Այս թագավորության մայրաքաղաքը եղել է Եփրատ գետի ափին կառուցված
Անի-կամախան: Թագավորներից
հայտնի
են
եղել՝
Հուգանան,
Անիա
արքան,
Կարինան
և
ուրիշներ: Ք.ա. 2-րդ հազարամյակում
գրվել
են
խեթական
արձանագրություններ, որտեղ կան բազմաթիվ
փաստեր
Հայասայի
թագավորության
մասին: Հայասայի
թագավորության
ժամանակ
պաշտվել
է
Տորք
Աստվածը:Ըստ Խորենացու,
Տորք
աստծուն
պաշտել
են
նաև
խեթերը: Նրանք Տորքին անվանել
են
Տարքու:
Վանի արարատյան թագավորություն (Ուրարտու)
Վանի թագավորությունը առաջացել է Ք.ա. 1-ին հազարամյակի 9-րդ դարում, և կործանվել
է
Ք.ա. 7-րդ դարի վերջում: Այս թագավորության
հիմնադիր
թագավորը
ըստ
ասորեստանյան
արձանագրությունների
եղել
է Արամու ուրարտացին
(Ք.ա.
859-843 թթ.): Նրան հաջորդել
է
Լութիպիրը(Ք.ա.
843-835 թթ.), նրան էլ հաջորդել
է
Սարդուրի
առաջինը
(Ք.ա.
835-825 թթ.): Նա կառուցել
է
Վանի
թագավորության
Մայրաքաղաք
Տուշպա
Վանը
(ի
պատիվ
Տուշպեա
Աստծվածուհու):
Այս
թագավորությունը
հայտնի
է
3 անուններով
՝ 1.
Ասորեստանյան
արձանագրություններում
այս
թագավորությունը
կոչվել
է
ուրարտու
(Արարատ): 2.
Տեղացիները
իրենք
իրենց
անվանել
են
Նաիրի
Բիայնիլի
(Նաիրական
ցեղերի
անունից,
իսկ
բիայնիլի
նշանակում
է
այդ
ցեղերի
բնակավայր,
որից
էլ
ծագել
է
Վան
անունը): 3.
Աստվածաշնչում
այս
թագավորությունը
կոչվում
է
??:
